علي شکوهي

آزادي ، يکي از محوري ترين مباني ليبراليسم است. هر چند اين مفهوم در غرب ، از حيطه اقتصاد آغازيدن کرد و بر عدم دخالت دولت در حريم بخش خصوصي تاکيد داشت اما به تدريج رنگ سياسي و اجتماعي بارزتري پيدا کرد و با ظهور فلاسفه مدافع اين اصل ، پشتوانه هاي فلسفي نيز براي آن پيدا شد و سرانجام کار به جايي رسيد که کلمه «آزادي» تقدس يافت ، آن هم به وسيله کساني که بيش از همه و پيش از هر چيز ، با امور مقدس مخالف بودند و تقدس زدايي از هر امر قدسي را رسالت خويش مي پنداشتند. ليبرال ها چه به خدا معتقد باشند و چه نباشند ، هرگز نمي توانند به يک پيامبر آسماني و تعاليم وي معتقد باشند زيرا مطابق آموزه هاي ليبراليسم فلسفي ، هيچ عقيده و ارزش و آرماني فراتر از انسان قرار نمي گيرد و طبعا دين و معارف ديني نيز چنين اند. دقيقا به همين دليل است که يک ديندار حقيقي نمي تواند ليبرال باشد و يک ليبرال حقيقي نيز هرگز ديندار نخواهد بود. آزادي در منظر يک ليبرال ، از هر اصلي مقدس تر است و در واقع به هيچ امري محدود نمي شود. در اين نگرش ، آزادي يک جريان يکطرفه است که حتي نمي تواند خودش را هم محدود کند يعني مردم يک سرزمين حق ندارند با توسل به آزادي ، سازوکاري را بپذيرند که آزادي را در جنبه هايي معين محدود کند. آنان به قدري به اين مساله اهميت مي دهند که به کارگيري خشونت را براي حفظ آزادي کاملا مجاز مي شمارند و اين علي رغم تنفري است که ظاهرا نسبت به خشونت نشان مي دهند. دفاع غربي ها از سلمان رشدي و نيز حمايت آنان از مطبوعات اروپايي که با چاپ کاريکاتور پيامبر (ص) ، به مقدسات مسلمانان اهانت کرده اند ، با تکيه بر چنين نگرشي به آزادي صورت مي گيرد. طبيعي است که اسلام ، نه انسان را وانهاده و رها شده مي بيند و نه هدفداري هستي را نفي مي کند. از نظر اسلام ، انسان در برابر خدا ، خلق خدا و حتي خودش مسوول است و پذيرش اين مسووليت يعني برتر قرار گرفتن ارزشها و اعتقاداتي معين و سنجش انسان و عملکرد او با آن ارزشها. در واقع جهان بيني الهي و اعتقاد به رسالت انبيا و هدفمند دانستن حيات انسان ، مجالي براي نگرش ليبرالي به آزادي باقي نمي گذارد. در اين که آزادي بستري براي انتخاب آزادانه و آگاهانه انسان ها و زمينه ساز تعالي اوست ، ترديدي وجود ندارد. همچنين انکار نمي توان کرد که آزادي يکي از آرمان ها و اهداف انقلاب اسلامي ايران به حساب مي آيد و مطابق تعاليم ديني هم آزادي هاي سياسي و اجتماعي ، يکي از نيازهاي اساسي جامعه است ؛ اما نکته مهم اين است که در انديشه ديني ، به هنگام ظهور تعارض ميان آزادي و ارزشهاي مقدس ، اين آزادي است که تعديل مي شود ولي در انديشه ليبرالي وقتي خدا و دين نباشد همه چيز مجاز شمرده شده و اين آزادي است که به هر شکل و قيمت مورد توجه قرار مي گيرد. آنچه گفتيم بيان جنبه هاي نظري بحث است والا در عمل ، صورت ماجرا تغيير مي کند. در عرصه عمل اجتماعي ، ليبرال هاي غربي نيز شعارها و اعتقادات نظري خود را زير پا مي گذارند و براي تامين منافعي خاص ، اصول فکري خود را ناديده مي گيرند. دولتهاي غربي علي رغم طرح شعارهايي مبني بر عدم مداخله دولت در عرصه اقتصاد ، دخالت جدي در تعيين سياست هاي اقتصادي دارند. براي حمايت از اقتصاد داخلي برخلاف قواعد سازمان تجارت جهاني عمل مي کنند و بر کالاهاي وارداتي حقوق گمرکي وضع مي کنند. دولتهاي غربي مانع از جريان آزاد نيروي کار و مهاجرت کارگران مي شوند که به زيان منافع آنان است ، در حالي که آزادي حرکت سرمايه را تبليغ مي کنند چراکه قوام سرمايه داري به آن وابسته است.

شعار گسترش دمکراسي مي دهند اما دولتهاي دمکرات ضدغربي را سرنگون مي کنند تا نظامهاي ديکتاتوري طرفدار خود را به قدرت بنشانند. از آزادي فردي حرف مي زنند اما به بدترين شکل ممکن حريم خصوصي شهروندان خود را مورد تعرض قرار مي دهند و شنود مکالمات تلفني ، خواندن نامه ها و دسترسي به تماسهاي اينترنتي را حق مسلم خود مي دانند. از جريان آزاد اطلاعات سخن مي گويند اما انتشار اخبار و اطلاعاتي خاص را در مقاطع گوناگون از جمله در جريان اشغال عراق ممنوع اعلام مي کنند. به نام آزادي اهانت به مقدسات مسلمين را مجاز مي دانند اما منتقدان غربي هولوکاست هم از اين آزادي بي بهره مي مانند و حتي محاکمه و مجازات مي شوند. حکم امام درباره سلمان رشدي ، تمايز مرزهاي اعتقادي با فهم ليبرالي از آزادي است و به همين دليل ، هميشگي است و خندق اعتقادي در مقابل دشمنان به حساب مي آيد.